7. Taaguutit najoqqutallu

Kisitsisitigut paasissutissat suliarinerini nunanut tamalaanut najoqqutassiat System of National Acounts 1993 (SNA 93) aamma Det Europæiske National­regnskabssystem 1995 (ENS 1995) atorneqarput. Danmarkimiit pisortat aningaasaqarnerat pillugit kisitsisitigut paasissutissat saqqummersitami uani isumassasiorfigingaatsiarneqarput.

Immikkoortortaqarfiit erseqqissumik killilerneqarsimanissaat pisortat anin­gaasaqarnerisa misissoqqissaarnerini pingaaruteqarput. Immikkoortortaqarfiit imminnut ataqatigiinnerat titartakkami ataaniittumi takuneqarsinnaavoq, immikkoortumi tulliuttumi taanna tunngavigineqassaaq. Titartakkamiittut tamakkiisumik assersuutaanngillat.

 

Titartagaq 7.1

Pisortaqarfiit

 

 

7.1 Pisortat ingerlatsinerat kiffartuussinerallu

 

Pisortaqarfiit niuerfiunngitsumik kiffartuussinerat

Pisortaqarfiit niuerfiunngitsumik kiffartuussisut tassaapput suliffeqarfiit ataatsimut atuinermik pilersitsisut, inuiaqatigiit isertitaanik aamma pigisaanik agguaaqqittartut, nalinginnaasumik aningaasaqarnerup ineriartornissaanik anguniagaqartut. Pisortaqarfiit niuerfiunngitsumik kiffartuussisut pisortaqar­finnit nakkutigineqartarput tamanullu akeqanngitsumik kiffartuussinerit atorneqartarlutik. 

 

Pisortaqarfinni allaffissorneq aamma sullissineq annermik akileraarutinit akitsuutinillu aningaasalersorneqarput, nioqqutissanit aamma kiffartuussi­nermit tunisinermit imaluunniit atuisut akiliutaannit (ass. meeqqerivinnut akiliutit) isertitat annikinnerupput. 

 

Kalaallit Nunaanni pisortaqarfinni allaffissorneq aamma sullissineq immik­koortunut pingasunut ima agguarneqarsinnaavoq:

 

·         Kommunit

·         Namminersorlutik Oqartussat

·         Kalaallit Nunaanni naalagaaffiup ingerlatai

 

Kangerlussuaq aamma Pituffik

Pisortat aningaasaqarneranni Kalaallit Nunaanni kommunit ataatsimut naatsorsorneqarput. Pituffik – kommunit avataani inissisimasoq – Namminer­sorlutik Oqartussat ataanut ilanngunneqarpoq. Kangerlussuaq piffissami 1999-2001 Namminersorlutik Oqartussat ataani inissisimavoq. 2002-mi januaarimili Kangerlussuup allaffeqarfia aningaasalersorneqarneralu Qeqqata Kommunianit nunaqarfittut ingerlanneqalerpoq.

 

Naalagaaffiup ingerlatai aamma qallunaat naalagaaffiat

Kalaallit Nunaanni nalaagaaffiup ataani suliffeqarfiit aamma qallunaat naala­gaaffiat immikkoortinneqartarput. Kisitsisitigut paasissutissani naalagaaffiup tapiissutai Namminersorlutik Oqartussat isertitaanut inissinneqarput, kisianni naalagaaffimmit Kalaallit Nunaannut aningaasatut atorneqartutut inissinne­qarsimanngillat.

 

Kalaallit Nunaannut aningaasartuutaasimasut kisimik naalagaaffiup aningaasat atugaatut ilanngunneqarput

Qallunaat naalagaaffiata Kalaallit Nunaanni ingerlatai aningaasaliiffiilu naalagaaffimmit ingerlanneqarput. Immikkut maluginiarneqassaaq Danmark­imi ministeriaqarfiit Kalaallit Nunaannut aningaasanik atuiffiusimasunik nalunaarusioraangamik Kalaallit Nunaannut tunngasut Danmarkimi ingerlan­neqarsimasut ilanngukkajuttarmatigit. Nunat tamalaani najoqqutassat ma­lillugit Kalaallit Nunaanni eqqaanniluunniit aningaasartuutaasimasut pisortat aningaasaqarnerat pillugu kisitsisitigut paasissutissanut taamaallaat ilanngun­neqarput.

 

7.2 Pisortaqarfiit ingerlatseqatigiiffiutaat

Kalaallit Nunaata immikkuullarissutigaa pisortat inuussutissarsiornermik suliaqarnerat. Ingerlatseqatigiiffiit nunat tamalaat akornanni najoqqutassat malillugit ima agguarneqarsimapput 1) ingerlatseqatigiiffiit pisortat allaffis­sornerannut aamma sullissinerannut ilaasut, 2) ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut pisortat suliffeqarfiutaat (kvasiselskaber) aamma 3) pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat.

 

Ingerlatseqatigiiffiit ingerlanneqartut

Ingerlatseqatigiiffiup ingerlatsinermut aningaasartuutai tunisanit kiffartuus­sinernillu isertitanit matussuserneqartut minnerpaamik 50 pct.-iuppata, ingerlatsinermut ilaasutut naatsorsuutigineqassaaq. Ingerlatseqatigiiffiup ingerlatsinermi aningaasartuutai pisortat atorfilinnut akissarsititsinermut tunisassiornermullu atuinermut aningaasartuutaanut ilanngunneqarput, tunisanit kiffartuussinerniillu isertitat ingerlatseqatigiiffiup isertitaatut ilan­ngunneqartut. Ingerlatseqatigiiffiit taamatut ittut assersuutaasinnaapput Kanukoka, Asiaq/Misissueqqaarnerit aamma Kalaallit Nunaata Radioa (KNR).

 

Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqar­simanngitsut (kvasiselskaber)

Namminersorlutik Oqartussat imaluunniit kommunit ataani inissisimasut ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsiman­ngitsut tassaapput niuernermi pissutsit malillugit tunisanit kiffartuussiner­niillu isertitaat 50 pct.-imit anginerusut. Taakku ingerlatseqatigiiffiit immik­kut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunik taaneqartarput. Namminersorlutik Oqartussat ingerlatseqatigiiffiutaat ukuupput Nukissiorfiit aamma Mittarfeqarfiit.

 

Pisortat ingerlatseqatigiiffii

Pisortat ingerlateqatigiiffii pisortanit pigineqarput aamma/ imaluunniit nakkutigineqartarput, tamanna aktianik amerlanerpaanik piginneqataanikkut pivoq, ingerlatseqatigiiffiit taamaattut suliffeqarfittut namminersortutut inat­sisit malillugit ingerlanneqarajuttarput. Suliffeqarfiit taamaattut assersuutigi­neqarsinnaapput: A/S INI, Royal Greenland A/S, KNI Pilersuisoq A/S, Tele Greenland A/S, Royal Arctic Line A/S, Great Greenland A/S, Kalaallit Airports International A/S il. il.

 

Sinneqartoorutit ikiorsiissutitullu tapiissutit

Nunani tamalaani najoqqutassat malillugit, pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut aamma pisor­tat ingerlatseqatigiiffiutaat pisortat aningaasaqarnerat pillugu kisitsisitigut paasissutissanut, ilanngunneqarneq ajorput. Nuna tamakkerlugu naatsorsuu­tini malittarisassat malillugit ingerlatseqatigiiffiit taamatut ittut ingerlatseqa­tigiiffinnut ilanngunneqartarnerat pissutaavoq. Ingerlatseqatigiiffiit ingerlatsi­nermut ingerlaavartumik ilanngaatissat ilanngaatigereernerini amigartoo­ruteqartarsimagaangata pisortat ingerlatsineranni kiffartuussinerannilu tapiissutinut/ikiorsiissutinut ilanngunneqartarput. Assinganik sinneqartoor­toqartillugu pisortat ingerlatsinerannut aamma kiffartuussinerannut aningaa­sat sinneqartoorutit nuunneqartarput, isertitatut nalunaarsorneqarlutik. 

 

Aningaasaliineq

Nunani tamalaani najoqqutassat malillugit, pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut pisortat anin­gaasaqarnerat pillugu kisitsisitigut paasissutissanut, ilanngunneqarneq ajor­put. Ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqar­simanngitsumut aningaasaliinermi tamanna atuutinngilaq, aningaasaliisoq allarluinnarmi inissisimappat. Assersuutigalugu kommunit inissiaataat Nam­minersorlutik Oqartussanit aningaasaliiffigineqartut ilaapput, ingerlatse­qatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tapiissuteqanngitsut ilaan­ngitsut, assersuutigalugu Nukissiorfiit. Ingerlatseqatigiiffik immikkut inatsi­sitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsoq pisortaqarfiusumit taperne­qaraangat pisortaqarfik piginneqataasutut isigineqartarpoq, aningaasaliinerlu nuussinertut isigineqartarluni. Ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut tunineqaraangata imaluunniit nam­minersortunngortinneqaraangata pigisamik tunisinertut nalilerneqartarput, tamannalu kisitsisitigut paasissutissani isertitatut ilanngunneqarneq ajorpoq.

 

2020-mi Kalaallit Nunaanni suliffeqarfiit nuussinernik 665 mio. kr.-ik tigusaqarput

2020-mi pisortat ingerlatsineranni aamma Kalaallit -Nunaanni suliffeqar­finnut kiffartuussisunut nuussinerit 665 mio. kr.-inik amerlassuseqarput. Taakkunannga pisortat ingerlatseqatigiiffiutaannut inatsisitigut akisussaaf­fimmik tunineqarsimanngitsunut tapiissutit 157 mio. kr.-it tunniunneqarput, suliffeqarfiillu allat tapiissutisillutik 478 mio. kr.-inik. Ingerlatseqatigiiffiit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunut allanut aamma suliffeqarfinnut allanut aningaasaliissutit katillugit 30 mio. kr.-iupput, kapitali 8-mi tabeli 1a takuuk.

 

Aningaasanut tapiissutit 79 mio. kr.-it kisitsisitigut paasissutissani ilaanngillat

Pisortat ingerlatsinernit aamma kiffartuussinernit ingerlatseqatigiiffinnit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunut aningaasa­liisarpoq, taakku aningaasaliisup suliaqarfigisaata assinganut inissinneqar­tarput. Namminersorlutik Oqartussat immikkoortortaqarfiinit aningaasanik tapiiffi-gineqartartut ilaatigut tassaapput; Nukissiorfiit, Mittarfeqarfiit aamma pisortat inissiaataat. Kommunini immikkoortortaqarfiit aningaasanik tapiiffigineqartartut tassaapput pisortat innissiaataat. Aningaasanik tapiissutit piginneqataassutsip annertussusaatut takussutissiatut isigineqarmat, aningaasanik tapiissutit taakku pisortat aningaasaqarneranut kisitsisitigut paasissutissani ilaanngillat; taakku pigisaapput nalillit kingusinnerusukkut akigineqarsinnaasut. 2020-mi aningaasat 79 mio. kr.-it pisortat ingerlat­seqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngit­sunut tapiissutaasimasut pisortat aningaasaqarneranni kisitsisitigut paasis­sutissani ilanngunneqan-ngillat. Pisortat aningaasaqarneranniittussaagaluit 43 mio kr. Mittarfiliornissanut piareersaanissamut nuunneqarput aamma 36 mio. kr.-it pisortat inissiaataanut iluarsaassinissanut aamma inissianik sanaartornermut nuunneqarput.

 

7.3 Aningaasarsiorneq tunngavigalugu immikkoortiterineq

Pisortat aningaasat atugaat aamma isertitaat isumalluutit aningaasartaasa agguataarneri malillugit aningaasarsiorneq tunngavigalugu immikkoortiter­neqartarput. Aningaasarsiorneq tunngavigalugu agguataarineq erseqqimmat pisortat ingerlatsinerat sullissinerallu nunanut assigiinngitsunut piffissallu ingerlanerinut sanilliunneqarsinnaalluarput.

 

Ingerlatsinermi aningaasat atorneqartut aamma aningaasaliissutinut aningaa­sat atorneqartut (kapitaludgifter) immikkoortinneqartarput. Ingerlatsinermi aningaasat atorneqartut tassaapput pisortat tunisassiornermut aamma kiffar­tuussinernut ingerlatsinerannut aningaasat atugaat. Aningaa-saliissutinut aningaasat atorneqartut tassaapput aningaasaliissutit aamma aningaasaliis­sutinut ilassutit assersuutigalugu sanaartornermut maskiinanulluniit atu­gassat. 

 

Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut

Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut atuinermut aamma nuussinermut immikkoortinneqarput, uku pissutigalugit:

 

·         Atuinerit aamma aningaasaliinerit (nioqqutissanut, kiffartuus­sinernut sulinernullu) aningaasanik atuiffiupput pisortat nam­minersortunit pigisaqalernerinik naleqarlutik taamaasillutik inuiaqatigiit akornanni isertitaqarnermut tunngavileeqataallutik.

·         Nuussinerit assigiinngitsunut immikkoortiterneqarnikuupput assersuutigalugu utoqqalinersiutinut isumalluutit ilanngunneqartarput, tassanili pigisat nalillit aamma isertitat aningaasaqarnermi immikkoortunut agguarneqartarlutik.

 

Aningaasaliissutinut aningaasat atorneqartut

Aningaasaliissutinut aningaasat atorneqartut aningaasanut amerliartorti-tsinermut aamma aningaasaliissutinut nuussinernut agguarneqarput, uku pissutigalugit: 

 

·         Aningaasanik amerliartortitsineq tassaavoq pisortat ingerlatsi­neranni sullissinerannilu nutaanik aningaasaliinernut aamma sanaartornermi aningaasartuutinut aningaasaliinernut immik­koortortaq

·         Aningaasaliissutinik nuussinerit aamma aningaasaliilluni tapiis­sutit pisortat immikkoortortaqarfiini suliffeqarfiinilu sanaartor­nerinut aningaasaliinerupput

 

Eqikkaaneq ima isikkoqarpoq:

 

		Atuineq
	+	Nuussinerit
	=	Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut

 

		Pigisanut nalilinnut aningaasat atorneqartut iluarsisat
	+	Aningaasaliissutinik nuussinerit
	=	Aningaasaliinermi aningaasat atorneqartut

 

		Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut
	+	Aningaasaliinermi aningaasat atorneqartut
	=	Ingerlatsinermi aningaasaliinermilu aningaasat atorneqartut katillugit

 

7.3.1 Aningaasaqarnerup iluani aningaasanik atuiffiusut

Pisortat aningaasarsiornermi aningaasanik atuiffigisaat isertitaallu immik­koortiterneri ataani misissorneqarput.

 

1.    Atorfilinnut akissarsisitsineq
Pisortat akiliutaat tamakkerlugit, akiliutigisat aamma tapiissutit pisortat sulititsisutut atorfilinnut akiliutigisartagaat, taakkununnga aamma ilaap­put sulisut pissarsiaat aningaasaanngitsut soorlu akeqanngitsumik ineqar­neq, biileqarneq aamma oqarasuaateqarneq. Taakkununnga aamma ilan­ngunneqartarput isumaginninnermut aaqqiissutinut tapersiinerit soorlu soraarnerussutisiassanut tapiissuteqarneq.

 

2.    Pigisanit nalilinnit aningaasanik atuineq
Pigisat nalillit ass. maskiinat pisoqalineri malillugit nalikillisarput. Taaguut assersuutigalugu akileraartarnermut taputartuunneqassanngilaq. 

 

3.    Tunisassiornermi atuineq
Nioqqutissanik pisinermi kiffartuussinermilu aningaasat atorneqartut taakkununnga ilaavoq nioqqutissiornermi pisortat sullinneqarneranut avataaneersumit siunnersortimik ikiorneqarneq.

 

4.    Isumaginninnikkut atortussanik/nerisassanik tunniussinerit
Namminersortunit sanaartorneqartunik ass. nakorsaatinik pisortanit pissaqartinneqarneq, assersuutigalugu pisortat nakorsaatinik atuisunut akeqanngitsumik tunniussineranni. Kalaallit Nunaanni isumaginninnermi pisiarereerlugit tunniussinerit pillugit annertunerusumik naatsorsuutinik paasissutissaqanngilaq.

 

5.    Nioqqutissanik kiffartuussinermillu tunisineq
Namminersortunut imaluunniit immikkoortortanut allanut pequtinik ator­nikunik tuniniaaneq, siunnersortinit akiliilluni sullinneqarneq aamma allanik tuniniaanerit atuisumit akilerneqartut. Nioqqutissanik tuniniaane­rit kiffartuussinerillu taamaallaat akiliisoqarpat aamma pisisup akiliinissaa isumaqatigiissutaareersimappat ilanngunneqassapput – taamaanngippat akileraarutinut ilanngunneqassapput. Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsut imaluunniit pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat nioqqutissanik tuniniaanermi niuermi piumasaqaatinik malinnittut uani ilanngunneqanngillat.

 

6.    Atuinerit katillugit
Pisortat kiffartuussineri tamatigungajaavik akeqarneq ajorneri pissutaallu­tik kiffartuussineq nalilerneqanngilaq. Aningaasat atorneqartut nioqqu­tissat tuninerini aamma kiffartuussinerni isertitat ilanngaaserlugit ilan­ngullugit atuinermi nali naatsorsorneqartarpoq:

 

		Atorfilinnut akissarsisitsineq
	+	Pigisanit nalilinnit aningaasanik atuineq
	+	Tunisassiornermi atuineq
	+	Isumaginninnikkut atortussanik/nerisassanik nuussinerit
	-	nioqqutissanik kiffartuussinermillu tunisineq
	=	Atuineq

 

7.    Erniat il.il.
Pisortat akiitsuisa erniaat aamma obligationit nalikillinerini annaasat akiitsut akilersornerinut ilanngunneqartarput ukiumullu akiitsunut aningaasat atorneqartut nalunaarutigineqartarlutik, taamaasilluni pisortat aningaasanik atugaanut akiligassat tamakkiisumik ersersinneqartarput.

 

8.    Ikiorsiissutitut tapiissutit
Ingerlatsinermut tapiissutaapput ingerlaavartumik nuunneqartartut pisor­tat aqutsinermit kiffartuussinermiillu nioqqutissiortunut nuuttagaat, sulif­fissaqartitsinissaq siunertaralugu aamma akit akissarsiallu sunnerniar­lugit.

 

·         Pisortat ingerlatseqatigiiffiutai immikkut inatsisitigut akisussaaf­fimmik tunineqarsimanngitsut: tassaapput ingerlaavartumik inger­latsinermi amigartoorutinut matussusiilluni ikiorsiissutit.

·         Ingerlatseqatigiiffiit allat: ingerlatsinermi ingerlaavartumik ami­gartoorutinut matussusiilluni ikiorsiissutit.

 

9.    Ingerlaavartumik aningaasanik nuussinerit allat
Pisortat immikkoortortaqarfiinut, angerlarsimaffinnut, aningaasanik iluanaarniarfiunngitsunut suliffeqarfinnut aamma nunanut allanut ingerlaavartumik aningaasanik nuussinerit.

·         Pisortat immikkoortortaqarfiinut: tassani pineqarput Namminer­sorlutik Oqartussanit kommuninut ataatsimoortumik tapiissutit. Qallunaat naalagaaffiannit ataatsimoortumik tapiissutit tassunga ilanngunneqanngillat, oqaatigineqareersutut qallunaat naalagaaf­fiat aamma Kalaallit Nunaanni naalagaaffiup immikkoortortaqarfii immikkoortinneqartarmata.

·         Isumaginninnermi karsinut aamma aningaasaateqarfinnut: pisor­tat ingerlatsinerannit aamma sullissinerannit isumaginninnermi pisartakkat assersuutigalugu ullormusianik ikiorsiisarneq. Innut­taasut amerlasuut taamatut isumaginnittunut inatsit malillugu akiliisussaatitaasarput. Ikiorsiinermut karsi aningaasaateqarfiillu Kalaallit Nunanni atuutinngillat.

·         Angerlarsimaffinnut: isumaginninnermi assersuutigalu utoqqali­nersiutinik, suliffissaaleqinermi, napparsimanermi aamma erni­nermi, inigisamut tapisinermi, ilinniarnermusinermi aamma isu­maginninnermi tapiissutinik nuussinerit.

·         Namminersortunut iluanaarniarfiunngitsumik suliffeqarfinnut angerlarsimaffinni atugassanut: soqutigisaqaqatigiit kattuffiinut assersuutigalugu sulisartut kattuffiinut, inoqutigiit ulluinnarni atugaanik pitsanngorsaaniartunut tapit.

 

10. Ingerlaavartumik aningaasanik nuussinerit katillugit

7-9-mi aningaasat atorneqartut katinneri.

 

11. Ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut katillugit
1-9-mi aningaasat atorneqartut katinneri.

 

12. Aalajangersimasunut aningaasaliinerit nutaat
Ukioq ataaseq sinnerlugu atasussamik naatsorsuuteqarluni assersuutiga­lugu maskiinanik aamma illunik assigisaanillu aningaasaliineq. Tassani pi­neqarput eqqaaviit ikuallaaviit, aqquserngit, sissiukkat aamma ikaartarfiit, pisortat ingerlatsinerannit sullissinerannillu pigineqartut.

 

13. Illusinernut il.il. aamma aningaasaliinermi iluanaarutinut tunngasut allat

Illunik sanaartukkanillu pioreersuunerusunik pisineq. Sanaartukkanik assigisaanillu pisinermi ilanngaatissat ilanngaatigereerlugit, sanaartukka­nik allanik akigisaqarnermi isertitat ilanngaatigalugit. 

 

14. Quersuarniittunik allannguinernut
Pilersaarusiorneq pissutaalluni ingerlatsinermi aamma sullissinermi pisor­tat taamaallaat ikiuigasuarnissamut aamma akuliunnernut atortussanik toqqorsivinniititaqartarput. Atortut allat pisiat ingerlaannaq atorneqartar­put sanaartornermullu atugassatut naatsorsuutigineqartarlutik. Quersuar­mut pisiat amerlassusaat quersuarmit atukkat ilanngaatigalugit naatsor­sorneqartarput.

 

15. Nunaminertanik aamma piginnittussaatitaanernik pisineq
Nunaminertanik pisineq (illut sanaartukkallu allat nunaminertamiittut taakkununnga ilanngunneqarneq ajorput – illunut assigisaanullu pisianut ilanngunneqartaramik). Piginnittussaatitaanerit assigiinngitsut aamma tunisassiat immikkut ittut taakkununnga aamma ilaapput. Nunaminerta­nik akigisaqarnermi aamma tunisinissamut pisinnaatitaanermik akigisa­qarnermi isertitat ilanngaatigalugit naatsorsorneqartarput.

 

16. Pigisanut nalilinnut aningaasat atorneqartut iluarsisat katillugit
12-15 imi aningaasat atorneqartut katinneri.

 

17. Aningaasaliissutit aamma aningaasanik nuussinerit allat
Tamakkiisumik imaluunniit ilaannakortumik nutaamik aalajangersima­sunut nuussilluni aningaasaliineq, taakkununnga ilaatigut ilaapput pin­ngortitaq pissutaalluni ajunaarnersuaqartillugu taarsiineq.

 

7.3.2 Aningaasarsiorneq tunngavigalugu isertitsiffiusartut

Isertitat sinneruttut tamarmiusut
Pisortat isumaginninnermik ingerlatsineranni ilanngaatitaqanngitsumik isertitaat. Isumaginninnermik suliaqarnerup nalinga aningaasat atorne­qartut tunngavigalugit naatsorsorneqartarput, pisortat ingerlatsinermi sullissinermilu aalajangersimasunik pigisanik nalilinnik atuinerat isertitat sinneruttut tamarmiusut assigaat:

 

		Atorfilinnut akissarsisitsineq
	+	Pigisanit nalilinnit aningaasanik atuineq
	+	Tunisassiornermi atuineq
	+	Nioqqutissiornerup nalinga
	-	Tunisassiornermi atuineq
	=	Isertitat sinneruttut tamarmiusut
	-	Pigisanit nalilinnit aningaasanik atuineq
	=	Isertitat sinneruttut tamarmiusut

 

1.    Pisortat ingerlatseqatigiiffiinit immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunit isertitat
Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaannit immikkut inatsisitigut akisussaaffim­mik tunineqarsimanngitsunit iluanaarutit. Malugiuk uani taamaallaat pineqarput pisortat ingerlatseqatigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisus­saaffimmik tunineqarsimanngitsut iluanaarutitallit: Pisortat ingerlatseqa­tigiiffiutaat immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngit­sut amigartoorfiusartut aningaasartuutinut ukununnga ilaapput; Pisortat ingerlatseqatigiiffiutaatut immikkut inatsisitigut akisussaaffimmik tunineqarsimanngitsunut ikiorsiissutit/ tapiissutit.

 

2.    Erniat aamma iluanaarutit
Pisortat suliffeqarfiutaasa erniaanit isertitat aamma iluanaarutit. Malu­giuk pisortat suliffeqarfiutaat amigartoorfiusartut aningaasartuutinut ukununnga ilaapput, suliffeqarfinnut allanut ikiorsiissutit/ tapiissutit.

 

3.    Nunaminertanit, atuinissamut pisinnaatitaanermit il.il. isertitat
Pisortat nunaminertanit isertitaat aamma atuinissamik pisinniaati­taanernik ass. patentinit atuinissamut pisinnaatitsinermit isertitat.

 

4.    Nioqqutissiornermi aamma eqqussuinermi akileraarutit (toqqaannanngikkaluarlugu akileraarutit)
Nioqqutissiornermi tunisanit kiffartuussinermiillu eqqussuinerni akileraa­rutit. Taakkununnga uku ilaapput: Eqqussuinermi akileraarutit taakku annertunerupput, Assartuinermi assigiimmik akeqartitsinissami akileraarut assigiimmik akeqartitsinermik aningaasaliisuusoq Kalaallit Nunaanni immikkuullarissutut ilanngunneqarpoq.

 

5.    Ingerlaavartumik isertitanit aamma pisuussutsinit akileraarutit (toqqaannarlugu akileraarutit)
Akiligassat pisortat suliffeqarfinnut inoqutigiinnullu akileqqusartagaat; inuit isertitaminnit, suliffeqarfiit, qamutinillu motorilinnit qamuteralannit akileraarutaat.

 

6.    Isumaginninnikkut tapiissuteqartarnermik aaqqissuussineq, tapersiisussaatitaaneq
Maannakkut Kalaallit Nunanni atorneqanngilaq.

 

7.    Kajumissuseq naapertorlugu iliuuseqarnermi tapersiineq, isumaginninnikkut tapiissuteqartarnermik aaqqissuussineq
Maannakkut Kalaallit Nunanni atorneqanngilaq.

 

8.    Isumaginninnermut tapiissuteqartarnermut aaqqissuussinernut ilanngussinerit (imputerede)
Maannakkut Kalaallit Nunanni atorneqanngilaq.

 

9.    Ingerlaavartumik aningaasanik nuussinerit allat:

Pisortat immikkoortortaqarfiinit, immikkoortortaqarfinnit allanit, nunanil­lu allanit ingerlaavartumik aningaasanik tapiisarnerit. Qallunaat naala­gaaffiata Namminersorlutik Oqartussanut tapiissutaat, aamma aalisarneq pillugu EU-mi isumaqatigiissummit isertitat.

 

10. Ingerlatsinermi isertitat katillugit
1-10- mi aningaasat isertitat katinneri.

 

11. Aningaasaliissutinut akileraarutit
Akileraarutit pisuussutinut aamma pigisanut. Maannakkut Kalaallit Nunanni atorneqanngilaq.

 

12. Aningaasaliissutinut/-nit nuussinerit allat
Tapiissutit il.il. aningaasat aalajangersimasumik atugassat sanaartornermi aningaasartuutinut.

 

7.4 Suliaqarfinnut immikkoortiterineq

Suliaqarfinnut immikkoortiterinermi pisortat suliaqarfinni aningaasanik atui­nerat ersersinneqarpoq. Nunat tamalaat akornanni immikkoortiterinermi atorneqartartoq Classification of Functions of Government, COFOG malinneqar­poq. Aningaasartuuteqarfiit pingaarnerit qulit immikkoortinneqarlutik:

 

·       Nalinginnaasumik pisortat kiffartuussineri

·       Illersornissaq

·       Inuiaqatigiinni toqqissisimaneq isumannaassuserlu

·       Aningaasaqarnermut tunngasut

·       Avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerat

·       Inissiat aamma pisortat illuutaat

·       Peqqinnissamut Isumaginnittoqarfik

·       Sunngiffik, kulturi upperisarlu

·       Ilinniartitaaneq

·       Isumaginninneq

 

Suliaqarfinnut agguarneqarneri assersuutitalerlugit ataani allaaserineqarput.

 

Nalinginnaasumik pisortat kiffartuussineri

1.1  Inatsisinik atortitsineq, inatsisiliorneq, akileraartarneq aamma aningaasaqarneq
Pingaarutilinnut nalinginnaasunullu, politikkikkut aamma aningaasaqar­nikkut pisortaqarfiit/ allaffeqarfiit taassumalu iluani ass. Naalakkersuisut, Inatsisartut Ombudmanditullu suliffeqarfinnut aningaasat atorneqartut.

 

1.2 Nunanut allanut aningaasatigut ikiuineq
Nunanut allanut aningaasatigut tapersersuineq imaluunniit tunissute­qarneq.

1.3             Nalinginnaasumik kiffartuussinerit

     Sulisoqarnermi kiffartuussinerit, nalinginnaasumik kisitsisitigut paasissu­tissani kiffartuussinerit (Naatsorsueqqissaartarfik), pisortat nalunaarsuu­taat, suliffeqarfinnik ingerlatsinerit, (naqiteriviit pisortanit ingerlanneqar­tut), qarasaasiakkut suliarinninnermi eqiterineq.

 

1.4             Nalinginnaasumik pisortat kiffartuussineri pillugit tunngaviusumik ilisimatusarneq aamma ilinniartitaaneq
Aningaasat atorneqartut, taarsigassarsiat aamma tunngaviusumik misis­suinermi tapiissutit ass. ASIAQ.

 

1.5             Nalinginnaasumik pisortat kiffartuussineri il.il

     Qinersinermi, inuit taasisinneqarneranni, atuinermi allanngortitsinerni aningaasat atorneqartut.

 

1.6 Pisortat akiligassaannik nuussinerit aamma nalinginnaasumik nuussinerit

Nuussinerit nalinginnaasumik ingerlatsinermi assigiinngitsunut qaffasis­sutsinut ass. Namminersorlutik Oqartussat nalinginnaasumik nussisarnera kommuninut.

 

Illersornissaq

2.1 Sakkutooqarnikkut illersornissaq il.il.
Sakkutooqarnermut illersornissamut aningaasat atorneqartut; Arktisk Kommando aamma Siriuspatrulje.

 

2.2 Innuttaasunik illersuineq

     Innuttaasunut illersornissaanut allaffissornikkut ingerlatsineq aamma innuttaasunut illersornissaanut suliaqartunut kiffartuussinerit.

 

Inuiaqatigiinni toqqissisimaneq isumannaassuserlu

3.1 Politeeqarneq

Politiinut aamma aalisarnermut nakkutilliinermut aningaasat atorneqar­tut

 

3.2 Qatserisartoqarneq
Qatserisartoqarnermut aningaasat atorneqartut.

 

3.3 Eqqartuussiveqarneq
Eqqartuussiveqarnermut aningaasat atorneqartut.

 

3.4 Parnaarussiveqarneq
Parnaarussiveqarnermut isertitsiveqarnermullu aningaasat atorneqartut.

 

3.5 Inuiaqatigiinni toqqissisimaneq isumannaassuserlu il.il.
Aningaasat atorneqartut allat toqqissisimanermut isumannaassusermullu il.il.

 

Aningaasaqarnermut tunngasut

4.1 Nalinginnaasumik aningaasaqarnermi, niuernermi suliffeqarfinnilu suliassat

Avammut tunisinernut annertusaanernut, niuernermi politikkinut, kiser­maassinernut naleqqussaanernut, nioqqutissat ilisarnaataanik piginnittus­saatitaanermi, silassamik nalunaarsuinernut, suliffeqarfinnik, inuussutis­sarsiutinut tapinik, suliffissarsiuussisarfinnik, sulianullu soqutiginnittunik aqutsinernut aningaasat atorneqartartut.

 

4.2             Nunalerineq, orpippassualerineq, aalisarneq piniarnerlu

     Nakkutilliinernut, tapersiinernut inuussutissarsiutinullu malittarisassa­liornermut aningaasat atorneqartut.

 

4.3             Ikummatissaq aamma nukissiuuteqarneq
Innaallagissamut, kiammik gassimillu nakkutilliinermut pilersuinermullu aningaasat atorneqartut. Uuliaqarfinnik, naturgasseqarfinnik il.il. misis­suinerit.

 

4.4             Aatsitassanik piianeq, suliffeqarfiit sanaartorfiusut/pilersitsisartut

     Nakkutilliinermut, tapersiinermut aamma inuussutissarsiutinut malittari­sassaliornermut aningaasat atorneqartut.

 

4.5             Assartuineq, attaveqaqatigiinneq aamma inuussutissarsiutit allat
Aqqusinernik (tassunga ilaapput ikaartarfiit immallu iluatigut putorsuit), immakkut aqqutinik sissiukkanillu ingerlatsineq (tassunga ilaapput siko­qassutsinik misissuisartut), qimuttuitsut aqqutaannik, silaannakkut anga­lasunik ingerlatsissutinillu allanik (tassunga ilaapput bussit ingerlasarneri allaffissornikkullu ingerlanneri) pillugit allaffissornikkut ingerlatsineq.

 

4.6 Aningaasanik aqutsinermut ilisimatusarneq aamma ilinniartitaaneq
Aningaasaqarnermut tunngasunik ilisimatusarnermut aamma ineriartor­titsinermut aningaasat atorneqartut.

 

4.7 Aningaasaqarnermut tunngasut il.il.
Aningaasaqarnermut tunngasunut assersuutigalugu nalinginnaasumik tapiissutinut qulaani allassimasunut suliaqarfinnut inissinneqarsinnaan­ngitsunut aningaasat atorneqartut allat.

 

Avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerat

5.1             Eqqakkanik imermillu maangaannartitanik nakkutiginninneq, mingutsitsinerup akiorniagaanera

     Eqqakkanik katersinernut, suliarinerinut eqqarnerinullu aningaasat ator­neqartut. Kloakkeqarnermik imermillu atorneqarsimasumik suliaqarner­mut allaffissornikkut suliarinerinullu aningaasat atorneqartut. Silaannaap aamma silap pissusaanut, issup erngullu nunap iluaniittup mingutsinne­qannginnissaanut aningaasat atorneqartut.

 

5.2             Uumassusillit nunallu immikkuullarissuunerisa illersornissaat
Uumasut, naasut aamma nunap illersorneqarnissaanut aningaasat atorne­qartut.

 

5.3 Avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerat il.il.          

     Avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerannut nalinginnaasunut aningaasat atorneqartut, avatangiisit innarlitsaaliorneqarnerannut nuussinerit.

 

Inissiat aamma pisortat illuutaat

6.1 Inissialiorneq
Inissianik nakkutilliinermut, ingerlatsinermut iluarsaassinermullu anin­gaasat atorneqartut, aamma tapiissutit inoqutigiit ineqarnermut akilium­mi meeqqanut tapiissutaanit allaanerusut.

 

6.2 Inissiat aamma pisortat illuutaat
Illoqarfinnik eqqaanillu ineriartortitsineq, sanaartorfigissaanernut, nuna­nut uuttortaanernut, pilersaarusiortunut assigisaanullu aningaasat atorne­qartut. Pisortat imeqarfiinik, imertartarfiutaanik, ledninginik assigisaanil­lu sanaartorneq iluarsaassinerlu. Inissiat pisortallu illutaat pillugit ilisima­tusarneq aamma ineriartortitsineq.

 

Peqqinnissamut Isumaginnittoqarfik

7.1             Nakorsaatit/katsorsaatit assigiinngitsut, sakkuutit atortussallu
Nakorsaasiortunit tunniuneqartunut aamma nakorsaatinut aningaasat atorneqartut, kiisalu isarussanut tusartaatinut nakorsaatinut tunngasunut allanut aningaasat atorneqartut.

 

7.2             Napparsimavimmut unitsitaanani nakorsartinneq
Inuit ataasiakkaanut peqqinnissaqarfiit kiffartuussineri soorlu nakorsamiit ikiorneqarneq, nakorsamiit immikkut paasisimasalimmiit ikiorneqarneq, kigutileritinneq aamma paramedicinske (nakorsatut ilinniarsimanngikka­luarluni sulineq) ass. kappoqqusersuilluni katsorsaanermut, tungiuiner­mut il.il. tunngasunik.

 

7.3             Napparsimaveqarnikkut kiffartuussinerit
Inuit ataasiakkaanut peqqinnissaqarfiit kiffartuussinerit ukununnga tun­ngasut; napparsimaveqarfiit tunngasut, paaqqutarinninneq peqqissarner­milu angerlarsimaffiit, katsorsaatinut qitiusoqarfiit aamma erninissamut nakorsiartarfiit.

 

7.4             Peqqinnissamut isumaginnittoqarfik pillugu ilisimatusarneq ilinniartitaanerlu
Peqqinnissamut isumaginnittoqarfik pillugu ilisimatusarnernut ineriartor­titsinernullu aningaasat atorneqartut.

 

7.5 Peqqinnissamut isumaginnittoqarfik il.il.
Peqqinnissamut isumaginnittoqarfiup iluani ingerlatsineq pillugu aningaa­sat atorneqartut allat.

 

Sunngiffik, kulturi upperisarlu

8.1             Sunngiffimmi timersornermilu kiffartuussinerit
Sukisaarsaartarfinnik, pinnguartarfinnik sanaartorneq aamma aserfallat­saaliuineq timersoqatigiiffinnullu tapiisarneq.

 

8.2             Kulturikkut kiffartuussinerit
Katersortarfiit, atuakkanik atorniartarfiit, isiginnaartitsisarfiit, oqaluttuari­saanermut attuumassusillit illut, erinarsoqatigiit, kulturikkut sammisaqar­titsiviit, radio aamma tv, aviisit, nipilersukkanik saqqummersitsiviit.

 

8.3             Upperisarsiorneq peqatigiiffiillu allat
Ilageeqarnermik ingerlatsinermut aningaasat atorneqartut, inuusuttunut isumaginninnernullu peqatigiiffinnut tapiissuteqarneq, suliatigut peqati­giiffiit, politikkikkut partiinut il.il.

 

8.4 Sunngiffik, kulturi upperisarlu il.il.
Ingerlatsineq, ataqatigiissaarineq aamma politikkimik nakkutiginninneq. Aningaasat atorneqartut allat sunngiffimmut, kulturimut upperisamullu qulaani isumaginnittoqarfinni atassuteqanngitsut.

 

Ilinniartitaaneq

9.1 Meeqqat atuarfiat assigisaallu

     Meeqqat atuarfianut, inuusuttut atuarfiinut aamma efterskolinut anin­gaasat atorneqartut.

 

9.2             Inuusuttut ilinniarfii
Ass. ilinniarnertuunngorniarfinnut, niuernermut ilinniarfinnut aamma teknikimik ilinniarfinnut aningaasat atorneqartut.

 

9.3             Qaffasinnerusumik aamma ingerlariaqqiffiusumik ilinniarneq. Qaffasissumik aamma ingerlariaqqiffiusunut ilinniarfinnut aningaasat atorneqartut, ass. ilisimatusarfinnut.

 

9.4             Qaffasissusiligaanngitsumik ilinniarneq
Qaffasissuligaanngitsumik ilinniarfinnut aningaasat atorneqartut, ass. inersimasunut aamma ilinniaqqilluni ilinniarfinnut.

 

9.5 Ilinniartitaaneq il.il.
Ilinniartut ineqarfiinut ingerlatsitsinermut aamma ilinniartitsinermut ata­tillugu ikiuinikkut kiffartuussinermut aamma allaffissorluni ingerlatsiner­nut aningaasat atorneqartut.

 

Isumaginninneq

10.1            Nappaateqarneq innarluuteqarnerlu
isertitanut annaasanut imaluunniit isertitat ikilinerini annaasanut taar­siissutit, ass. napparsimanermi, peqqissarnermi, sulilluni misiliinermi piffissamiluunniit killilimmik sulinermi pisortanit nuussat. Innarluutilin­nut isumaginninnermik suliffeqarfinni ingerlatsineq

      

10.2            Utoqqalineq

       Siusinaarlutik soraarnerusutisiassanut aamma soraarnerusutisiassanut, utoqqarnut ikiortinut, angerlarsimaffimmi ikiortinut aamma isumagin­ninnikkut suliffeqarfinnik ingerlatitsinernut ass. utoqqaat angerlarsimaf­fiinut pisortat nuussisarnerat.

10.3            Ilaqutariit meeqqallu

       Pisortanit pissaqartinneqarneq aamma ilaqutariinnut meeralinnut inuus­sutissanik ikiorsiissuteqarneq. Naartunermi ullormusiat, meeqqat anin­gaasat pisartagaat. Inunnik isumaginnittoqarfinnut ass. Paaqqinnittar­finnut, meeqqerivinnut, perorsaavinnut, ilaqutarsianut il.il. aningaasat atorneqartut.

 

10.4            Suliffissaaleqineq
Isertitanut amigaatinut taarsiussat imaluunniit suliffissaaleqinermi iser­titat millisinneqarnerannut pisortat nuussisarnerat.

10.5 Inissiat

       Ineqarnermut tapiissutit aamma isumaginnermi allamut tapiissutit, soorlu angerlarsimaffinnut ineqarnermut akiligassanut ikiorsiissutit.

 

10.6            Isumaginninnermi tunniuttakkat

       Inunnut ataasiakkaanut ass. immikkoortitaaleriataarsinnaasunut ass. Akissaqanngitsunut, aningaasarsiakitsunut, imigassamik aamma ikia­roornartunik atornerluisunut, nakuuserfigitittartunut il.il. isumaginnin­nermi tunniuttakkat. Qimarnguinnut, pinaveersaartitsinernut pisortallu allatigut ikiorsiisarnerannut aningaasat atorneqartut.

 

10.7            Isumaginninneq il.il.
Isumaginninnermut aningaasat atorneqartut allat isumaginninnermut ilisimatusarnermut ilinniartitaanermullu aningaasat atorneqartut ilan­ngullugit.